Panpa üstün ırk yoktur bizler üstün ırk değil ama diğer ırklara kıyasla askeri açıdan çok üstünüz, evet belki bilimde ve teknolojide çok ileri gidemedik ama buda göçebe yaşam tarzımızdandır. Ne zaman yerleşik hayata geçmeye başladık Uygur döneminde özellikle mimaride el sanatlarında astronomide bir şeyler ürettik. Osmanlı döneminde ise zaten din bilime engel oluyordu. En önemli örneği 1580 de takiyüddin Mehmet tarafından yapılan rasathanenin fetvalarla yıkılmasıdır.
Çağ işinde ise zaten direkt kavimler göçünün alakası vardır, orta asyadan gelen hunlar gotları, vizigotları, süevileri önlerine takıp Avrupanın dengesini değiştirmiştir. 5. yy başı Gotlar, sonrasında ise cermenlerin baskısına yıkılmıştır. Rönesansın sebeplerinin en temelinde istanbul un fethidir. Bunu çoğu tarihçi kabul eder ama bilerek Rönesans ve amerikanın fethi der.