amnezi

Amnezi veya hafıza kaybı, belleğin (hafızanın) rahatsız olması, bozukluğa uğraması durumudur. Amnezinin nedenleri organik veya fonksiyonel olabilir. Travma veya hastalıklar yüzünden beynin zarar görmesi veya belirli (çoğunlukla sedatif) maddelerin kullanımı organik nedenlerindendir. Fonksiyonel nedenler pgibolojik faktörlerdir, savunma mekanizmaları gibi. Histerik travma-sonrası (post-travmatik) amnezi bunun örneklerindendir. Amnezi aniden olabilir, geçici global amnezi (transient global amnesia) gibi. Bu tip amnezi orta yaş veya daha yaşlı kişilerde, özellikle erkeklerde daha yaygındır ve genellikle 24 saatten kısa sürer.

Amnezi Tipleri

Anterograd amnezi, yeni hatıraların (olayların) uzun süreli hafızaya aktarılamadığı amnezi tipidir. Bunun sonucunda hastalar bu tip amnezinin başlangıcından itibaren olmuş şeyleri, olaydan birkaç dakika sonra hatırlayamayacaklardır. Bu tip amnezinin zıddı, hastanın amnezi başladıktan önceki döneme dair bir şey hatırlayamadığı retrograd amnezidir. Aslında bu terimler belirli bir neden veya etyolojiden ziyade semptom modellerini kategorize etmekte kullanılırlar. Her iki amnezi kategorisi de aynı hastada birlikte görülebilir ve genellikle beynin epizodik/deklaratif bellek ile ilişkili kısımlarının zarar görmesi sonucu oluşur.
Travmatik amnezi, genellikle baş yaralanması sonucu olur. Travmatik amnezi çoğunlukla geçicidir; amnezinin süresi yaralanmanın derecesine bağlıdır ve diğer fonksiyonların iyileşmesine dair gösterge niteliği taşıyabilir. Orta seviyede bir travma, örneğin bir araba kazasında yaşanan, kazazedenin kazadan hemen önceki dakikalara dair hatırasının kaybolmasına neden olabilir.
Disosiyatif amnezi, pgibolojik veya duygusal travma sonucu oluşan uzun-süreli bastırılmış belleği tanımlamakta kullanılır.
Korsakov sendromu; uzun süreli alkolizm bu tip hafıza kaybına yol açabilir. B1 vitamini ekgibliği sebebiyle beynin zarar görmesi sonucu oluşur ve eğer alkol alımı ile beslenme düzeni değiştirilmezse ilerleyebilir. Başka nörolojik sorunlar da bu amnezi tipiyle birlikte görülebilir.
Laküner amnezi, belirli bir olay hakkındaki hafıza kaybıdır.
Disosiyatif füg veya füg durumu, çoğunlukla geçici olan ve pgibolojik travma sonucu oluşan bir amnezi tipidir.
infantil amnezi veya çocukluk amnezisi kişinin kendi çocukluğundaki olayları hatırlayamamasıdır. Nedeni hakkında çeşitli teoriler mevcut olsa da, kesin sebebi bilinmemektedir.
Global amnezi, tam hafıza kaybıdır. Travmatik bir laydan sonra oluşan bir savunma mekanizması olabilir.
Posthipnotik amnezi, hipnoz sırasında olan olayların unutulması veya eski hatıraların tekrar hatırlanmasının mümkün olmaması.
Pgibojenik amnezi, beynin doğrudan yaralanması, fiziksel travma veya hastalık değil de pgibolojik sebepler sonucu oluşan amnezidir.
Kaynak amnezisi, kişinin belirli bir hatırayı hatırlamasına rağmen bu hatırayı (bilgiyi) hangi kaynaktan bildiğini hatırlayamamasını içeren bellek bozukluğudur.

Kurguda Amnezi

Kurguda amnezi yaygın bir motif olmuştur. Anterograd amnezi Memento, Clean Slate , 50 First Dates ve Till Human Voices Wake Us gibi filmlerde yer almıştır. Eternal Sunshine of the Spotless Mind isimli filmde ise laküner amnezi geçer. 24 isimli televizyon dizisinin ilk sezonundaki karakterlerden birinin travmatik amnezisi vardır. Bourne Identity'de ise ana karakter retrograd amnezilidir. Ayrıca Mysterious Skin adı altındaki filmde de bu konu yer amaktadır.

Kurguda genelde bir darbe sonucu kafa sarsıntısı geçiren kişilerde amnezi ortaya çıkar ve kafaya gelen ikinci bir darbe ile kişinin amnezisi iyileşir. Aslında bu fazlasıyla yanlıştır, zira ikinci bir sarsıntı ölümcül sonuçlara, ikinci impakt sendromu olarak anılan bir fenomene yol açabilir.