aparkat

ermenistan (ermenice: հայաստան hayastan, /hɑjɑsˈtɑn/), ya da resmî adıyla ermenistan cumhuriyeti (ermenice: հայաստանի հանրապետություն hayastani hanrapetut‘yun, /hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun/), güney kafkasya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
daha önce sovyetler birliği'ne bağlı bir cumhuriyet iken 1991'de bağımsızlığını ilân etmiştir. kuzeyinde gürcistan, doğusunda azerbaycan, güneyinde i̇ran ve batısında türkiye ve azerbaycan'ın egemenliği altındaki nahçıvan bölgesi bulunur. 2008 itibariyle nüfusu 3.230.100 kişidir.[1] başkenti ve en büyük şehri erivan'dır[2]; gümrü, vanadzor, eçmiadzin ve hrazdan da ülkenin diğer önemli şehirlerindendir.
ermenistan bir birleşmiş milletler, avrupa konseyi, bağımsız devletler topluluğu, karadeniz ekonomik i̇şbirliği, dünya ticaret örgütü ve yaklaşık 30 tane daha örgütün üyesidir.
ermenistan adının tarihi
bir coğrafi tanım olarak arminiya veya armaniya adına en erken eski fars (pers) imparatoru i. darius'un yak. mö 510 tarihli bisutun anıtı'nda rastlanır. mö 399 yılında bölgeyi gezerek ayrıntılı tasvirler yapan yunanlı tarihçi ksenofon'un eserinde ülke adı armenia olarak geçer.
strabon coğrafya'sında (ms 1. yüzyıl) ve roma i̇mparatorluğu'nun idari bölünümünde armenia sınırları şöyle tanımlanır: batıda fırat nehri, güneyde güneydoğu toros sıradağları, güneydoğuda hakkâri dağları ve urmiye gölü, kuzeydoğuda sevan gölü ve karabağ, kuzeyde çıldır gölü ve doğu karadeniz dağları. ortaçağ arap kaynaklarında aynı bölgenin adı armaniyya veya ermeniyye (ar: أرمنية) olarak geçer. eski türkçe metinlerde ermeniyye adına 15. yüzyıla kadar rastlanır.
yüzyıllarca sadece tarihi bir isim olarak hatırlanan "armenia/ermenistan" adı, 19. yüzyılın milliyetçi politikaları döneminde tekrar güncel anlam kazanmıştır.
çağdaş ermenistan'ın doğuşu
tarihi ermenistan'ın bir kısmı olan bugünkü ermenistan i̇ran (kaçar hanedanı)'ın revan hanlığı (erivan hanlığı)ndan ibaretti. 1827'de paskeviç yönetimindeki rus ordusu tarafından fethedilmiş ve kaçarlar 22 şubat 1828 tarihli türkmençay antlaşması ile 4. maddesi gereğince revan hanlığı üzerindeki hak talebinden vazgeçmşitir.[4][5] 21 mart 1828'de reorganize edilen idari birime ermeni oblastı (армянская область / armyanskaya oblast) adı verilmiştir.[6] oblastın o tarihte %18 dolayında olan ermeni nüfusu, rus yönetimi tarafından davet edilen i̇ran ermenilerinin göçü sonucunda 20. yüzyıl başında %48 düzeyini bulmuştur. i. dünya savaşı sırasında osmanlı i̇mparatorluğundan mülteci olarak gelen ermenilerle birlikte bu sayı %70'lere ulaşmıştır[kaynak belirtilmeli].
1850'da erivan guberniyası (эриванская губернія / erivanskaya guberinya) kurulmuştur ve guberniya 27.830 kilometre karelik bir alana sahipti. 1897'de yapılan nüfus sayımına göre erivan guberniyası'nın nüfusu 829.556 kişi olup toplam nüfusun % 56'sı ermeni, % 37,5'i azeri, % 5,5'i kürt ve % 0,6'sı rus'u etnik gruplardan ibaretti.[7]
1917 devrimi'nden sonra rus devletinin çöküşü üzerine kurulan transkafkasya federasyonu 26 mayıs 1918'de üç cumhuriyete bölündü[8] ve 28 mayıs 1918'de erivan'da ermenistan demokratik cumhuriyeti ilan edildi.[9] i̇kibuçuk yıl süren bağımsızlığı sırasında ekonomik, askeri ve siyasi krizlerle sarsılan cumhuriyet 1920 kasım ayında türk ve sovyet ordularının eş zamanlı işgaline uğrayarak bağımsızlığını kaybetmiş ve 2 aralık 1920'de ermenistan sovyet sosyalist cumhuriyeti adıyla sovyetler birliği'ne katılmıştır[kaynak belirtilmeli].
ermenistan cumhuriyeti
daha çok bilgi için: 1988 spitak depremi ve karabağ savaşı

erivan'a giren 11. kızıl ordu askerleri (29 kasım 1920).
sovyetler birliği'nin son döneminde, 7 aralık 1988 tarihinde leninakan (zamanımızda gümrü) ve spitak şehirlerinde 6,9 magnitüd büyüklüğünde bir sarsıntı yer aldı.[10] bu deprem, şehirleri yıktı ve yaklaşık 25.000 kişinin hayatına mal oldu. özellikle sovyet ekonomisi için daha olumsuz bir tesadüf olamazdı; sscb aynı zamanda sovyet-afgan savaşı yer almakta idi ve iki sene önce ukrayna ssc'nde yer alan çernobil reaktör kazası, insanî ve ekolojik bir felaket olması dışında sscb için çok büyük bir finansal sorun oldu. sovyet yetkililer, depremin ekonomik etkilerinin altından kalkma problemi ile karşılaştılar.[11]
aynı senede ermenistan sovyet cumhuriyeti ile azerbaycan arasında, dağlık karabağ (nagornıy karabağ) bölgesi üzerinde anlaşmazlık çıktı. azerbaycan'a ait olan fakat nüfus çoğunluğu ermenilerden oluşan[12] bir özerk bölge olan dağlık karabağ özerk oblastı'nda ermeniler ayaklanarak ayrı bir cumhuriyet ilan ettiler. ermenistan ile azerbaycan savaşın eşiğine gelirken, her iki cumhuriyette azeri ve ermeni azınlıklar şiddet olaylarına maruz kaldı. çatışmalar sürerken mayıs 1990'da yeni ermenistan ordusu kurularak sovyet ordusundan fiilen bağımsız bir ordu yapısı oluşturuldu.
sovyetler birliği'nin dağılması üzerine ermenistan 23 ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti. şiddetlenen ermeni-azeri savaşında ermenistan, d. karabağ ile ermenistan arasındaki laçın koridoru'nu da işgal ederek d. karabağ'ı fiilen kendisine ilhak etti. azerbaycan'ın ermenistan'a uyguladığı ekonomik ambargo, ülkede büyük sıkıntılara yol açtı. 1993'te türkiye de ermenistan'a karşı ambargoya katıldı. d. karabağ savaşı 1994'te rusya'nın dikte ettiği ateşkesle sona erdi.
halen ermenistan uluslararası topluluk tarafından azerbaycan'a ait sayılan toprakların %20'ni (d. karabağ ve laçin koridoru dahil) işgal altında bulundurmaktadır. türkiye bu durumu gerekçe göstererek ermenistan cumhuriyeti ile diplomatik ilişki kurmaktan kaçınmış ve bu ülke ile sınırlarını trafiğe kapatmıştır.
ermenistan siyasetinde d. karabağ kökenli siyasi örgüt ve kişilerin egemenliğine dikkat çeken bazı gözlemciler, ermenistan'ın d. karabağ'ı değil, aksine d. karabağ'ın ermenistan'ı ilhak ettiğini ileri sürmüşlerdir.

__________________190519051905
________________1905190519051905
______________1905___________1905
_____________1905______________1905
____________1905_______________1905
____________1905
_____________1905
______________1905190519051905
__________190519051905190519051905
_______ 1905''____1905___________1905
______1905__________ 1905________1905
____1905________________1905
__1905_____________________ 1905
_1905__________________________1905
1905_ 1905___________________190519051905
1905_ 1905_____________________190519051905
1905_ 1905_______________________1905__ 1905
.1905_ 1905_________1905__________1905_ 1905
_1905_ 1905______________________1905_ 1905
__1905_ 1905____________________ 1905_ 1905
___ 1905_ 1905_________________ 1905_ 1905
_____1905_ 1905_______________1905_ 1905
_______1905_190519051905190519051905
__________190519051905190519051905
_____________1905190519051905

__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________
__________________________________1905____________________________________

___1905____________1905190519051905__1905___________1905___1905190519051905
___1905____________1905190519051905___1905_________1905____1905190519051905
___1905____________1905________1905____1905_______1905_____1905____________
___1905____________1905________1905_____1905_____1905______190519051905____
___1905____________1905________1905______1905___1905_______190519051905____
___1905____________1905________1905_______1905_1905________1905____________
___190519051905____1905190519051905________1905190_________1905190519051905
___190519051905____1905190519051905_________19051__________1905190519051905

_____________1905____1905____1905190519051905____1905________1905___________
_____________1905____1905____1905190519051905____1905________1905___________
_____________1905____1905____1905________1905____1905________1905___________
_____________1905____1905____1905________1905____1905________1905___________
_____________190519051905____1905________1905____1905________1905___________
_________________1905________1905________1905____1905________1905___________
_________________1905________1905190519051905____1905190519051905___________
_________________1905________1905190519051905____1905190519051905___________

_________1905____1905_________1905_____________19051905_________1905________
_________1905____1905_______1905_1905________1905____1905_______1905________
_________1905____1905______1905___1905______1905________________1905________
_________1905____1905_____1905_____1905____1905_________________1905________
_________190519051905____1905_1905__1905___1905______1905_______1905________
_________1905____1905____1905_______1905___1905________1905_____1905________
_________1905____1905____1905_______1905____1905_______1905_____1905________
_________1905____1905____1905_______1905______190519051905______1905________

___1905___1905___1905___1905___1905___1905___1905___1905___1905___1905___1905___

k
ka
kar
karp
karpa
karpat
karpatl
karpatla
karpatlar
karpatları
karpatların
karpatlarınm
karpatlarınma
karpatlarınmar
karpatlarınmara
karpatlarınmarad
karpatlarınmarado
karpatlarınmaradon
karpatlarınmaradona
karpatlarınmaradonas
karpatlarınmaradonası
karpatlarınmaradonasıh
karpatlarınmaradonasıha
karpatlarınmaradonasıhag
karpatlarınmaradonasıhagi
karpatlarınmaradonasıhagis
karpatlarınmaradonasıhagise
karpatlarınmaradonasıhagisen
karpatlarınmaradonasıhagiseni
karpatlarınmaradonasıhagisenin
karpatlarınmaradonasıhagiseninl
karpatlarınmaradonasıhagiseninle
karpatlarınmaradonasıhagiseninlem
karpatlarınmaradonasıhagiseninlema
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemar
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemara
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemarad
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemarado
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradon
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradona
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonad
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonada
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadan
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanb
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanba
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaş
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşk
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşka
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkaf
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafu
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafut
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutb
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbo
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbol
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolc
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcu
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuy
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyu
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyuk
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukı
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıy
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıya
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyas
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyasl
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyasla
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslay
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslaya
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayan
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanl
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanla
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlar
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanları
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanların
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarına
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınan
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınana
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanas
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanası
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasın
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasını
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıs
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınısi
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıgib
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıgibm
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıgibme
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıgibmel
karpatlarınmaradonasıhagiseninlemaradonadanbaşkafutbolcuyukıyaslayanlarınanasınıgibmeli

1905________1905__1905190519051905__1905190519051905___1905__
1905________1905__1905190519051905__1905190519051905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905________1905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905_______________1905__
1905190519051905__1905190519051905__1905____19051905___1905__
1905190519051905__1905190519051905__1905____19051905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905________1905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905________1905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905190519051905___1905__
1905________1905__1905________1905__1905190519051905___1905__

1905190519051905__1905___1905________1905__1905190519051905__1905190519051905__
1905190519051905__1905___1905______1905____1905190519051905__1905190519051905__
1905________1905_________1905____1905______1905______________1905________1905__
1905______________1905___1905__1905________1905______________1905________1905__
1905190519051905__1905___19051905__________1905190519051905__1905190519051905__
1905190519051905__1905___19051905__________1905190519051905__1905190519051905__
____________1905__1905___1905__1905________1905______________1905__1905________
1905________1905__1905___1905____1905______1905______________1905____1905______
1905190519051905__1905___1905______1905____1905190519051905__1905______1905____
1905190519051905__1905___1905________1905__1905190519051905__1905________1905__