enver cemal ve talat paşa

Enver Paşa (1881 - 1922)

Osmanlı Devleti'nin son yıllarında Türk asker ve siyaset adamı. ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucu ve önderleri arasında bulunmuş, 1913'te Babıali Baskını adı verilen askeri darbeyle cemiyetin iktidara gelmesini sağlamış, 1914'te Almanya ile askeri ittifaka önayak olarak Osmanlı Devleti'nin 1. Dünya Savaşı'na girmesine öncülük etmiş, savaş yıllarında "Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili" sıfatıyla askeri politikayı yönetmiştir.

1. Dünya Savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine, Almanya ve Rusya'da Türk halkları'nın biraraya getirme amaçlı pek çok mücadelelerde bulunmuş, Sovyet hükümetinin desteğini kaybettikten sonra Orta Asya Türklerini, Rus işgaline karşı ayaklandırmak amacıyla gittiği Türkistan'da Bolşevik Ruslar'a karşı yaptığı bir çatışma sırasında şehit olmuştur.

1914'te Padişah Abdülmecit'in torunu (Şehzade Süleyman'ın kızı) Naciye Sultan'la evlenerek Osmanlı hanedanına damat olmuştur. Bu evlilikten Türkân Mayatepek ve Mahpeyker Ürgüp adlı kızları ve Ali Enver Akoğlu (1921-1971) adlı bir oğlu vardır.

Yaşamı

Soğukçeşme Askeri Rüştiyesinde öğrenim gördü. Harp okulunu 1899'da piyade teğmeni olarak bitirdikten sonra, 1902'te kurmay yüzbaşı olarak Harp Akademisinden birinci olarak mezun oldu. Selânik'teki üçüncü ordunun emrine girdi. 1906'da binbaşı oldu. ittihat ve Terakki Cemiyeti kadrosu içinde yer aldı.

II. Meşrutiyet'in ilan edilmesinde önemli rol oynadı. Makedonya Genel Müfettişliği ve Berlin Ateşemiliterliği gibi görevlerde bulundu. 31 Mart olayında Hareket Ordusuna katıldı. işkodra mutasarrıfı ve cephe komutanı olarak italyan saldırısına başarıyla karşı koyan Enver Paşa, 1912'de yarbay oldu.

23 Ocak 1913'te ittihat ve Terakki tarafından düzenlenen Babıali Baskınına katıldı. Yakup Cemil ile birlikte Sadrazam Kamil Paşa'nın istifasını sağladı. Böylece ittihat ve Terakki Cemiyetinin askeri darbe ile iktidarı ele geçirmesinden sonra, ikinci Balkan Savaşı sırasında Edirne'nin ve Kırklareli'nin kurtarılmasında önemli rol oynadı. Bu başarısından sonra albaylığa ardından da tuğgeneralliğe yükselen Enver Paşa, Padişah'ın torunu ile evlendikten sonra 1914'te 33 yaşında Sait Halim Paşa hükümetinde Harbiye Nazırı oldu. Orduda bazı düzenlemeler yapan Enver Paşa, Fransız modeli yerine Alman stilini uyguladı.

Edirne'nin geri alınmasını sağlayan, beklenmedik şekilde ani ve beklenmedik saldırıya dayalı askeri strateji anlayışıdır. Rusya'nın Kafkaslardan saldırması üzerine düzenlediği Sarıkamış Harekatında, komuta ettiği ordu bozguna uğrayarak büyük zayiat verdi. 1877-1878'deki 93 Harbi sırasında da yerli Ermenilerin Osmanlı'ya karşı yayılmacı Rus ordularının yanında çarpıştığını ve de cephe gerisinde isyanlar çıkarttığını bilen Enver Paşa, Dahiliye Nazırı Talat Paşa ile birlikte Ermeni Tehciri diye anılacak kararı alarak, Doğu Anadolu'daki Ermenilerin Suriye vilayetine nakledilmelerine karar verdi. Böylelikle Doğu cephesinde herhangi bir düşman kuvvetinin oluşmamasını sağladı.

Savaşın Osmanlı Devleti'nin yenilgisi ile sonuçlanması ve ingilizler'in ittihat ve Terakki üyeleri hakkında yakalatma emri çıkarmasından sonra partili arkadaşlarıyla birlikte bir Alman denizaltısıyla yurttan ayrıldı, önce Odessa'ya, oradan da Berlin'e gitti; daha sonra Rusya'ya geçti. Anadolu'daki Milli Mücadele hareketine katılmak istediyse de kabul edilmedi.

1920 Eylül'ünde Bakü'de Türk cemiyetleri toplantısına katıldı ve Batum'da Türkiye Şuraları Partisini kurarak Türkistan'ı kurtarma hareketini başlattı. Turan Kağanlığı'nı kurmak için büyük uğraşlarda bulundu ve Türkistan Türklerini birleştirerek Basmacı isyanı'nı başlattı. 4 Ağustos 1922'de Kurban Bayramı sırasında Tacikistan'da, Belçivan yakınlarında Agop Melkovian komutasındaki Bolşevik Ruslara karşı yapılan bir çarpışmada üzerine düşen havan topuyla şehit oldu ve Çeğen köyüne gömüldü.

Tacikistan'daki naaşı 1996 yılında Türkiye'ye getirildi ve ölüm yıldönümü olan 4 Ağustos 1996'da Şişli Abide-i Hürriyet Tepesi'ne defnedildi. Törene dönemin başkan Süleyman Demirel, bakanlar ve Enver Paşa'nın torunları katıldılar

Cemal Paşa

(d. 6 Mayıs 1872, Midilli - ö. 21 Temmuz 1922, Tiflis, Gürcistan)

Askeri eczacı Mehmed Nesib Efendi'nin oğludur. 1890'da Kuleli Askeri idadisi'ni ,1893'te Harbiye Mektebi'ni bitirdi. 1895'te kurmay yüzbaşı olarak orduya katıldı.Önce Genelkurmay 1. şubesinde görev aldı. 1896'da 2. Ordu'ya bağlı Kırklareli istihkam inşaat şubesine atandı. Ertesi yıl kolağası (önyüzbaşı) oldu. 1898'de Selanik'teki 3. Ordu'ya redif fırkası (tümeni) kurmay başkanı olarak atandı. Burada,o sırada gizli bir örgüt durumundaki ittihat ve Terakki Cemiyeti'ne girerek cemiyetin askeri kanadının örgütlenmesiyle görevlendirildi. 1899'da Selanik'te Seniha Hanım'la evlendi. 1905'te binbaşı oldu. Ertesi yıl Rumeli Demiryolları müfettişliğine getirildi. Bu görevi sırasında ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin Rumeli'de örgütlenmesinde etkin rol oynadı; cemiyetin bölük adı verilen yerel birimlerini oluşturdu. 1907'de 3. Ordu kurmay heyetine atandı. Burada Binbaşı Ali Fethi Okyar ve Kolağası Mustafa Kemal ile birlikte çalıştı.
ikinci Meşrutiyet [değiştir]

II. Meşrutiyet 'in ilanının (1908) ardından Selanik'teki ittihat ve Terakki Cemiyeti genel merkezi tarafından istanbul'a gönderilen 10 kişilik temsil heyetinde yer aldı. Ardından cemiyetin genel merkez üyeliğine seçildi. Aynı yıl kaymakamlığa (yarbay) yükseltilerek Anadolu'ya gönderilen Heyet-i islahiye üyeliğine getirildi. Bu sırada 31 Mart Olayı'nın (13 Nisan 1909) çıkması üzerine istanbul'a dönerek Yeşilköy'de ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Hareket Ordusu'na katıldı. Ayaklanmanın bastırılmasının ardından Üsküdar muhafızlığına atandı (Mayıs 1909). Kısa bir süre sonra Çukurova'da patlak veren Ermeni ayaklanmasını denetim altına almak üzere Adana valiliğine getirildi (8 Ağustos 1909). 1910 sonlarında hastalandığı için istanbul'a döndü. Ağustos 1911'de Arap aşiretlerinin çıkardığı ayaklanmaları bastırmak üzere Bağdat valiliğine atandı. ittihatçıların desteğindeki Mehmet Said Paşa hükümetinin istifa etmesi üzerine, Temmuz 1912'de bu görevinden ayrılarak istanbul'a döndü.

Bir süre sonra Konya Redif Fırkası komutanı oldu. Ekim 1912'de miralaylığa (Albay) yükseldi. Kasım 1912'de tümeniyle Balkan Savaşı'na katıldı. Pınarhisar-Vize'de Bulgarlara karşı ağır bir yenilgiye uğrayınca fırkası ile birlikte Çatalca'ya çekildi. Aralık 1912'de istanbul menzil müfettişi ve ordu idare reisi oldu.
Babıali Baskını [değiştir]

Babıali Baskını (23 Ocak 1913) olarak bilinen hükümet darbesinin ardından ittihatçılar başa geçince istanbul muhafızlığına getirildi. Bu görevi sırasında ittihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşı gelişen muhalefeti bastırarak partinin yönetimine destek sağlamaya çalıştı. Aynı yıl Bulgarlarla yapılan barış görüşmelerine askeri üye olarak katıldı. istanbul muhafızlığının kaldırılması üzerine 1. Kolordu komutan vekili oldu. Aralık 1913'te mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseldi. 26 Şubat 1914'te nafia (bayındırlık), 11 Mart 1914'te bahriye nazırlığına atandı. Bahriye Nezareti'nde (bakanlık) ve donanmada yeni düzenlemeler yaptı.Öteden beri Fransız yanlısı olarak bilinen Cemal Paşa, I. Dünya Savaşı öncesinde Fransa'nın desteğini kazanmak amacıyla Fransa'ya gitti. Ama siyasal ittifak sağlayamadı ve bunun üzerine Alman yanlısı Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte 2 Ağustos 1914'te yapılan Osmanlı - Alman ittifakı'nı isteksizce destekledi.
I. Dünya Savaşı [değiştir]
Lut Gölü sahilinde (3 Mayıs 1915)
SMS Goeben'de, 1914
Kudüs'e giren Avusturya askerlerini teftiş eden Cemal Paşa (1916)
El-Hindiye Barajı, Hilla

Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesi üzerine bahriye nazırlığının yanı sıra 2. Ordu komutanı olarak görevlendirildi. Kısa bir süre sonra da Filistin'deki 4. Ordu komutanlığına atandı (Kasım 1914).1915'te Ferikliğe (Korgeneral) yükseldi. Mısır'ı ingilizlerden almak amacıyla düzenlenen Kanal Seferi olarak bilinen çarpışmalarda komuta ettiği Osmanlı güçleri ağır kayıplar verince geri çekilmek zorunda kaldı.

1916'da Enver Paşayı devirmek için darbe planladığı ama sonra korkarak bundan vazgeçtiği söylenir (Falih Rıfkı Atay'ın anılarında geçer).

Bunu Filistin Cephesindeki başka yenilgiler izledi. Gittikçe kötüleşen durumu düzeltmek amacıyla Temmuz 1917'de Yıldırım Orduları Grubu kurularak 4. Ordu kaldırıldı. Cemal Paşa da göstermelik bir görev olan Suriye ve Batı Arabistan Orduları Genel Komutanlığına (Suriye, Filistin, Hicaz, Yemen ve Asir bölgesi komutanlığı) atandı ve birinci ferikliğe (Orgeneral) yükseltildi. 1918'de bölgenin denetimi Yıldırım Orduları Grubu'na verilince bu görevden de alındı.

Cemal Paşa Suriye'de bulunduğu sırada Halide Hanım'la birlikte çeşitli toplumsal hizmetlerin ve bayındırlık etkinliklerinin yaygınlaştırılması için çalıştı; yörenin arkeolojik özellikleriyle yakından ilgilendi. Bu arada Arap ileri gelenleri arasında ortaya çıkan siyasi hoşnutsuzluğa ve düşmanca yönelimlere sert önlemlerle tepki gösterdi. Şerif Hüseyin önderliğindeki ayaklanma 4. Ordu'nun bölgedeki durumunun sarsılmasında önemli bir etken olmuştu. Fakat Cemal Paşa güçlüydü isyancıları (Abdülhamit Zöhravi, Şefik-el-Müeyyed, Abdülgani Ariysi, Cezayirli Ömer, Refik Rızık Sellûm, Yusuf Hâni gibi) bertaraf etmesini bilirdi ama ingiliz gücü buna izin vermedi.
Savaş Sonrası [değiştir]
Ahmed Djemal - Project Gutenberg eText 10338.png
Cemal paşa.jpg

Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkması üzerine 1-2 Kasım 1918 gecesi Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte bir Alman denizaltısıyla Odessa'ya, oradan da Berlin'e gitti. Tam bu sırada istanbul'daki sıkıyönetim mahkemesince (Âliye Divan-ı Harb-i Örfi), Osmanlı'da yaşayan Arap unsurlarının isyanına sebep olmak suçundan gıyabında önce ordudan atılmasına, sonra da iddıbına karar verildi (5 Temmuz 1919). Ardından ingilizlere karşı mücadele eden Afgan ordusunun modernleştirilmesi için Afganistan'a gitti. Bolşeviklerin siyaset değişikliği sonucu Tiflis'e geçti. Burada bir süre Enver Paşa ile bir grup ittihatçının Rusya ve tüm Asya'daki Türkleri antiemperyalist ve Turancı amaçlar etrafında birleştirmeye yönelik etkinliklerine katıldı. Anadolu'daki Kurtuluş Savaşı'nın önderleriyle ilişki kurdu.

Cemal Paşa, 1908 - 1918 döneminde ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin önde gelen yöneticilerindendi. Özellikle Üç Paşalar iktidarı olarak da bilinen 1913 - 1918 arasında Osmanlı Devleti'nin iç ve dış siyasetinin belirlenmesinde önemli rol oynadı. Ayrıca I. Dünya Savaşı'nda en önemli cephenin komutanı olarak görev yaptı. Bundan dolayı yenilginin ve ittihat ve Terakki Cemiyeti yönetiminin birinci dereceden sorumlularından sayıldı. Cemal Paşa'nın Seniha Hanım'la olan evliliğinden Ahmed, Mehmed, Kamuran, Nejdet ve Behçet isimli beş çocuğu vardır. Oğullarından Ahmed Cemal ünlü gazeteci Hasan Cemal'in babasıdır.

Almanlar harpten sonra imparatorluğu sömürgeleştirmeyi düşündükleri için en kuvvetli kimseleri yedek subay olarak göndermişler, Anadolu ve Suriye için en iyi incelemeleri bu Almanlar yapmıştır. Cemal Paşa böyle incelemelerden faydalanan ve verimleştiren hünerli, pek az rastlanan vatansever bir devlet adamıdır. Filistin bozgunundan sonra, özel bir trenle istanbul'a dönerken, ancak o zaman, Cemal Paşa, Anadolu'nun fakir topraklarına bakarak: "Keşke buralarda vazife almış olsaydım" demiştir.

21 Temmuz 1922'de, Türkiye'ye dönme hazırlıkları içindeyken Tiflis'te Karakin Lalayan ve Sergo Vartanyan adlı iki Ermeni komitacı tarafından öldürüldü. Mamafih, bu suikastın, Stalin'in emriyle, o sırada Gürcistan Çeka'sının başında olan Lavrenti Beria tarafından tertiplendiğine dair iddialar vardır.[1] Cenazesi Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir tarafından Erzurum'a getirilerek Karskapı Şehitliği'ne defnedildi.

Falih Rıfkı Atay Zeytindağı kitabında Cemal Paşa'dan şöyle anlatır; "Hazin tâlih: Eşraf[2]larını öldürmüş olduğu Suriye'de Cemal Paşa'yı seven ve arayan çoktur. Cemal Paşa, Bolşevikler hesabına on binlercesini kendi eli ile hayat vermiş olduğu Ermeniler tarafından öldürülmüştür.